PLEKWERK, DE REIS VAN EN NAAR MEXICEAU

“’k Ben naar Mexiceau hé!” — Thuis kijkt niemand daar nog van op. Het is bijna mijn tweede thuis geworden, al ligt het gewoon in Beernem, tussen de Mexicostraat en de Hoornstraat. Twee grote zandwinningsputten domineren het landschap — de Mexicoputten — vol water én even gebruikt als stortplaats voor bouwafval. Een brownfield in rust. Maar sinds 2022, met de aankoop door Curando Onze-Lieve-Vrouw van 7 Weeën vzw, werd een nieuwe toekomst in gang gezet: één van natuurbeleving, ontmoeting, voedsel én water. ‘Mexiceau’ was geboren. Het terrein grenst aan het kasteeldomein Patershof, waar Curando actief is met een zorgcampus. Ook het Patersbos maakt deel uit van dit landschap, een plek met geschiedenis én potentieel. 

Het is een voorbeeld van hoe een vergeten of restgebied (brownfield) getransformeerd wordt tot een levende plek waar zorg, natuur, water en gemeenschap samenkomen. Het toont dat lokale transformatie mogelijk is met partnerschap, visie en verbinding — en kan inspirerend zijn voor andere regio’s of beleidsniveaus.

Tekst en beeld: Ine Plovie - Inesights

WAAR LIGT MEXICEAU EN WAAROM DOET HET ER TOE?

Alles begon met een oproep – ‘Wat zouden we kunnen doen met den hof van de paters’- van Geert Sturtewagen, toenmalig schakelaar bij Stichting Lodewijk de Raet in opdracht van Curando. Geert is niet alleen initiatiefnemer van de eerste ideeënronde, maar schreef ook het boek Het nieuwe ondernemen: waardecreatie door samenwerking en dialoog (Zie Publicatie , 2005) — een stevige onderlegger van zijn overtuiging in cocreatie en samenwerking. Zijn visie gaf het startschot om het Patershof met brede betrokkenheid vorm te geven. Hieruit ontstond al een eerste stevige vonk voor het terrein rondom het Patersbos: de Zomerbarak van Trefhof vzw, het Plukhof als CSA-boerderij en de al langer actieve Mexicovissers. Maar het terrein vroeg om meer. En dankzij twee subsidieprojecten — via Leader en Water-Land-Schap 2.0 — kon dat potentieel écht ontsloten worden. En ontstond Mexiceau.

In juli 2022 nam ik het stokje over van Geert Sturtewagen en werd ik projectverantwoordelijke voor Stichting Lodewijk de Raet en Curando. Wat volgde was een intens en rijk traject van 3 jaar waarin ik kon werken als projectmanager, procesbegeleider, cocreator en manusje-van-alles — alles wat nodig is om dromen concreet te maken, mensen te verbinden, en tegelijk het grotere verhaal te blijven bewaken. En uiteraard te bewaken en rapporteren dat de subsidiemiddelen goed en tijdig besteed worden en de doelstellingen bereikt worden. 

Wat ik het liefst doe in zo’n traject? Zorgen dat het werkt. Met de voeten in de modder, het hoofd bij de toekomst, en het hart bij de mensen. In deze tekst deelt ze graag een aantal inzichten, lessen, onverwachte bochten en tips voor wie zelf aan de slag wil met projecten op het kruispunt van zorg, natuur, gemeenschap, voedsel en… water.

7 HANDS-ON TIPS UIT MEXICEAU - OVER SAMENWERKEN AAN EEN LEVEND DOMEIN

Les 1: in kruisbestuivingen zitten de mooiste realisaties

Wat hebben zorg, landbouw, water en natuur met elkaar te maken? In eerste instantie lijken het gescheiden werelden, met eigen jargon, ritmes en doelen. Maar precies door die verschillen ontstaat er waarde als je ze samenbrengt. 

Alle zorgcampussen van Curando liggen dichtbij de gemeenschap en dichtbij groen en natuur als bewuste keuze. Een waardevolle en verbonden omgeving om oud te worden. In Mexiceau (toen nog benoemd als Patershof) zette Curando de eerste stap vanuit het domein rondom het Kasteeldomein Patershof. Wat kan de community hier doen? Hoe kan natuur de werking versterken, bewoners gelukkiger maken en bezoekers graag laten komen. Hoe kan landbouwgrond en water zorgen voor een duurzaam model voor de toekomst. 

Zo kwamen zorg, landbouw, water, natuur en buurt terecht in één verhaal. Met een open blik, visionair en integraal idee. Dat levert onverwachte verbindingen op: buurtbewoners genieten van het groen en de activiteiten, kinderen leren van landbouw en natuur, zorgmedewerkers, bewoners en hun bezoekers vinden rust in de natuur en de landbouwer werkt op een plek vol samenwerking en leven. De sleutel? Ruimte laten voor ontmoeting én het zoeken naar gemeenschappelijke meerwaarde gedurende het hele traject.

Tips voor jouw project:

• Ga actief op zoek naar verbinding tussen sectoren. Vraag niet “wat doen jullie?”, maar “wat hebben we samen nodig?”
• Zet verschillende werelden letterlijk bij elkaar op het terrein.
• Voorzie tijd en ruimte voor ontmoeting zonder druk of resultaatverplichting.

Les 2: Begin breed, droom ruim – en luister goed

Sterke en toekomstbestendige projecten starten niet met een voorgemaakt plan, maar met een open uitnodiging en gedeelde blik met mensen die het terrein al kennen en gebruiken Hier begonnen we met gesprekken, denkavonden en kleine acties. Geen vast ontwerp, wel een gedeelde toekomstvisie: deze plek vraagt om natuur, ontmoeting, voedsel, recreatie en water.

Dat aanvoelen werd onze richtingwijzer, ook bij volgende stappen en nieuwe denkmomenten. Een kader om alle ideeën en ontwikkelingen aan af te toetsen. Geen zware visie, maar een duidelijke roeping die richting gaf aan keuzes onderweg. Wie eerst goed luistert, hoeft zelf minder te verzinnen. 

Tips voor jouw project

• Begin zonder vast plan, durf mensen laten dromen en vorm samen een gedeelde visie.
• Zoek de rode draad in wat leeft rond de plek.
• Gebruik dat als kompas voor ontwerp en beslissingen.

Les 3: Participatie en cocreatie zijn geen synoniemen – en het verschil doet ertoe

In langlopende projecten zoals Mexiceau evolueert de samenwerking. Wat begint als open cocreatie, verandert naarmate er meer partners, belangen en functies op het terrein bijkomen meer en meer in ‘participatie’. Dat is normaal, maar je moet het goed benoemen – én begeleiden.

In het begin was er veel ruimte: mensen droomden samen, experimenteerden en bouwden letterlijk mee aan het terrein. Maar gaandeweg kwamen er steeds duidelijkere keuzes. Dat is een logische evolutie bij projecten die naar duurzame werking toewerken. Ruimte voor de aanwezige landbouw, water, zorg en toegankelijke natuur was leidend voor Curando. Ook andere bestaande partners kregen een vaste plek en zochten zekerheid en stabiliteit. Nieuwe ideeën bleven welkom, maar vooral als ze versterkten wat er al was. Volledig nieuwe wendingen pasten minder goed in het verhaal.

En dat is oké – zolang je daar eerlijk over communiceert. Want wie blijft spreken over ‘cocreatie’ terwijl de speelruimte beperkt is, wekt verkeerde verwachtingen. En omgekeerd: soms is er nog veel participatie of zelfs cocreatieruimte bijv. voor educatie, ontmoeting of activiteiten. Het is dus belangrijk om de deur open of op een kier te laten voor nieuwe mogelijkheden, anders verstart de betrokkenheid en de werking.

Tips voor jouw project: 

• Zorg dat één iemand het overzicht bewaart en verwachtingen bijstuurt. Die rol is cruciaal.
• Cocreatie = samen vormgeven én doen. Blijf doe-kracht en energie ruimte geven binnen de gemeenschappelijke visie en versterkend aan wat er al is. 
• Wees helder over waar er nog wél ruimte is voor inbreng.

Les 4: Participatie, cocreatie en tijdelijke experimenten geven extra snelheid aan het besluitvormingsproces.

“Externen betrekken vertraagt het project.” Dat hoor je vaak. Maar het klopt niet. In Mexiceau lagen de echte vertragingen eerder bij onvoorziene weersomstandigheden (hoe kan het ook anders op Mexic-eau…) en interne besluitvorming. de normale interne discussies over (extra) middelen en prioriteiten. Ook in mijn andere ervaringen met ruimtelijke projecten stel ik dit vast. De vertraging lag nog nooit bij de keuzes die samen met de gemeenschap gemaakt werden. Integendeel: de participatie gaf richting, focus en draagvlak. En net dat kan extra snelheid geven aan je besluitvormingsproces. 

Toen het project vertraging opliep door slechte weersomstandigheden en keuzes die intern gemaakt moesten worden gingen we parallel aan de slag met tijdelijke invullingen en experimenten. Zo bleef het terrein leven en bleven mensen betrokken en op de hoogte. Het allerleukste dat we deden was een traject met kinderen uit de buurt samen met HoGent en GoodPlanet waar we op zoek gingen naar ideeën om te doen rond water. Op 10 weken tijd bouwden we (eigenlijk de kinderen) een waterbar vol weetjes en opdrachten. De kinderen spreken er nog over, de waterbar wordt regelmatig ingezet om waterijsjes en watersapjes te verkopen en de educatieve koffer rondom water zal hier uitgeleend worden. En we konden in dat besluitvormingsproces nog heel wat ideeën of aandachtspunten meenemen van deze mini-kenners. 

Tips voor jouw project: 

• Gebruik wachttijd slim: voor cocreatie, draagvlak, educatie of tijdelijk experiment.
• Participatie maakt keuzes scherper en voorkomt discussie achteraf.
• Zeg dus nooit dat participatie een probleem is. Het is vaak juist de oplossing. En het is vaak gewoon écht leuk en levert niet alleen hardware op, maar ook software.

Les 5: Beheer je terrein niet alleen – maar samen

Een domein beheren vraagt tijd, geld en inzet. Maar dat hoeft niet enkel van één organisatie te komen. Denk in rollen, niet in eigenaarschap.

In Mexiceau werd elke actor spontaan een beheerpartner. De boer als dagwaker. De vissers als nachtwakers. De vrijwilligers van Trefhof als activator, ogen en oren voor de buurt. Bezoekers en bewoners pikken onbewust mee taken op, van afval of stenen rapen tot signaleren van problemen. Als je dit erkent en faciliteert, ontstaat een gedeeld beheer dat leeft én werkt. Steeds meer partners komen stap voor stap in beeld zoals de school die maandelijks langs komt en de buurtmoestuin onderhoudt, er komt een samenwerking met de landbouwschool in de buurt en Regionaal Landschap Houtland en Polder is al van bij het begin betrokken. 

Tips voor jouw project

• Een goed beheerd terrein is vaak het resultaat van veel kleine handen, niet één grote.
• Denk na over wie welk stuk beheer kan opnemen volgens zijn of haar ritme en aanwezigheid. Kijk eerst wat groeit en spontaan opgenomen wordt. 
• Maak kleine afspraken stap voor stap zichtbaar en bespreekbaar – het motiveert én voorkomt misverstanden.

Les 6: Blijf bruggen bouwen tussen systeem- en leefwereld

In een project als Mexiceau botsen verschillende werelden: de systeemwereld van (subsidie)projecten en procedures, de leefwereld van mensen, en de realiteit van het terrein zelf. Dat leidt soms tot wrijving – én groei.

Je hebt technische denkers nodig die vooruit plannen, procesdenkers die de goesting en de timing van mensen aanvoelen maar ook ervaringsdeskundigen en doeners die het terrein en de buurt het beste kennen en iets willen betekenen voor de plek. Compromissen sluiten tijdens het definitief ontwerpproces was dus belangrijk. Gevoeligheden en andere talen leiden soms tot discussies (of eerder interessante dialogen), niet alleen inhoudelijk maar ook over de aanpak. Dit maakte het plan alleen maar sterker. Ook daarna was het een uitdaging om de planmatige logica van professionele ontwerpers en uitvoerders te combineren met de ervaren, hands-on en ad hoc vrijwillige bouwers die al jarenlang timmeren aan de zomerbarak en omgeving. Ook de rapportageverplichtingen deden de aanpak wat zwaarder en administratiever aanvoelen dan in de aanloopjaren.

Mijn rol als projectleider? De brug zijn. Zorgen dat plannen flexibel blijven en ideeën tastbaar worden. Wrijving tussen verschillende werelden hoeft niet vermeden te worden — het is net een kans om samen sterker te worden. Door ruimte te geven aan verschil, ontstaat dialoog en eigenaarschap. Tegelijk hielp ze mee orde brengen in de chaos. Ze bewaakte de samenhang, de timing en het perspectief, zodat partners kunnen doen waar zij het best in zijn.

Lessen voor jouw project:

• Zie verschil niet als probleem, maar als motor voor een sterker plan.
• Zorg dat technische en procesmatige sporen naast elkaar lopen en elkaar voeden. Begeleid dit als een bewust samenspel en blijf bruggen bouwen en begrip stimuleren voor elkaars visie en belangen. 
• Plan regelmatig afstemming met alle betrokkenen, ook buiten de formele overlegmomenten.

Les 7: Wees trots met het resultaat – en geef het tijd om verder te groeien… 

Kijk op het einde altijd even achterom. Wat is er in beweging gezet? Wat is gebouwd? En belangrijker nog: wat kan nu zelfstandig verder groeien?

In Mexiceau zijn er niet enkel zaadjes geplant – er is een stevig wortelstelsel gegroeid. Tien jaar aan betrokkenheid, experimenten, verbinding en ideeën hebben geleid tot een plek met infrastructuur, visie én gedragen partnerschappen. Een plek die klaar is om verder te bloeien, vanuit een sterke basis.

Dit is hét moment om met vertrouwen los te laten. Om te weten dat het geheel sterk genoeg is, niet dankzij één kracht, maar door een collectief verhaal dat gedragen wordt.

Lessen voor jouw project:

• Wees realistisch in je ambitie, en trots op het resultaat.
• Erken dat groei in fases gaat: zaadjes, wortels, stam – en dan vertakkingen.
• Laat permanent ruimte voor nieuwe ideeën en verbindingen. Laat los, maar durf weer oppakken en faciliteren als dat nodig is of iemand erom vraagt.

Tot slot

Dit traject was nooit mogelijk geweest zonder burgerkracht. Een groep mensen met energie die zich geleidelijk aan structureerden, verenigden en nog steeds nieuwe initiatieven verwelkomen. Met de inspiratie die Stichting Lodewijk de Raet en Florerende Gemeenschap zichtbaar en tastbaar maakt. En met organisaties en grondeigenaars die dit soort trajecten faciliteren en ondersteunen. Ik hoop alvast dat er nog vele florerende plekken en gemeenschappen zullen volgen. Want heeft niet iedereen nood aan zo’n plek of gemeenschap in z’n buurt?